Osmanlı Belgelerinde Kuzey Türklerinden Kırım, Nogay ve Kazan Tatarlarının Eskişehir Yerleşimleri

Elinizdeki bu eser, 2007 yılından bu günlere zorlu bir araştırma sürecinin ürünüdür. Eskişehir’in yakın dönem tarihine bakıldığında göçlerin yadsınamaz bir etkisinin olduğu görülür. Bu göçlerin, küçük bir yerleşim yeri olan Eskişehir’i vilayet konumuna yükselttiği söylenebilir. Göçün etkisiyle kurulan dört yüze yüze yakın yerleşim noktasındaki insanların çalışmaları ve çabaları Eskişehir’in modern bir kente dönüşmesine olanak tanımıştır. Bunun tarihî kayıtlarla, arşiv belgeleriyle ortaya konulması oldukça meşakkatli bir iştir. Buradan hareketle Eskişehir’deki Tatar yerleşimleri çalışmanın birinci hedefi olmuş, binlerce belge arasından seçilen 228 adet Osmanlı vesikası basit transkripsiyonla okuyucuya sunulmuştur. Kuzey Türklerinden Kırım, Kazan ve Nogay Tatarlarının Eskişehir’e gelişleri sırasında yaşadıkları, yerleşimlerin kurulmasında ve buralardaki hayatın idamesinde ortaya çıkan sorunlar Osmanlı belgelerinin dilinden okuyucuya sunulmuştur. Konunun daha iyi anlaşılması amacıyla kimi sözcüklerin anlamları köşeli parantez içinde verilmiş, yerleşime ilişkin açıklayıcı metinler kaleme alınmıştır. Köyünü, mahallesinin kuruluş ve yerleşim öyküsünü merak edenlerin elinden düşürmeyeceği bu eseri emsallerinden ayıran en önemli özelliği, saha çalışmasında elde edilen nüfus kayıtlarını ve sözlü tarih çalışmalarını içerisinde barındırıyor olmasıdır. Bu bakımdan Eskişehir’in köy ve mahallelerine ilişkin arşivdeki binlerce belge arasından bulunup çıkarılan ve bir seçki şeklinde kullanıma sunulan tarihî kayıtların, bir bakıma yerelden genele değerlendirilebilecek verilerin, başta göç ve nüfus çalışmaları olmak üzere tarih, sosyoloji, yerel yönetimler, eğitim gibi birçok bilim alanında kullanılabilmesi bu eseri bir kat daha değerli kılmaktadır.