Bu çalışma, Milli Mücadele hareketinin hemen öncesinden çok partili hayata uzanan dönemde, Sivas şehrinde yaşanan siyasal örgütlenme ve siyasal katılıma ilişkin eğilim ve tepkilerin sonucu olan değişim, dönüşüm ve çağdaşlaşma süreçlerini cümleleştirme niyeti taşımaktadır.
Çağdaşlaşma ve algı değişimi konularında hükümler verirken, birden fazla kuşak arasında yapılacak karşılaştırmalı bilgilere, tercih ve uygulamalara ilişkin alan araştırması nitelikli göstergelere dayanmak gerektiği açıktır. Bu çalışma, o türden çok boyutlu bir araştırma olmak iddiası yerine, Sivas şehrindeki siyasallaşma temsilcilerinin merkezi yönetimle ilişkilerine ait şu gerçeğin büyük fotoğrafını çekme niyetine dayanıyor: Yeni Türk Devletinin Meclis ve icra vekilleri aracılığı ile belirlediği hedeflere ulaştırıcı birer araç olan siyaset kurumu, idare ve yaygın eğitimi kullanarak Sivas şehrinde 25 yıllık süre içinde hangi etkilenmelere ve değişimlere yol açtı, hangi açık ve örtülü engellemelerle karşılaştı?
Bu resmin eksiksiz bir şekilde fotoğraflandırılması çok zor olduğu gibi, sisli olmaktan kurtulamayacak yanları ve yönleri bulunduğu da açıktır. Yolların ve iklim değişmelerinin kavşağında bulunan Sivas'ın, ekonomik yaşantılar açısından, hem merkez ve ilçeleri, hem de çevre/komşu illeri etkileyecek bir sürdürülebilir ticari öncülüğü bulunmadı. Sanayi anlamında da, Selçukluyla gelen Sivas kiliminden ve halısından ibaret geleneksel üretimin düzenli pazarlaması olduğu da, öne çıkmış tüccarları bulunduğu da söylenemez. Diğer yandan İttihat ve Terakki kalıntısı olan mahalli şahsiyetlerin olumsuz dirençlerinin sürdüğü; siyaset kurumunun işlevini gereğince anlayanların sayıca az olduğu; okuryazarlık oranının çok düşük bulunduğu, mezhep ve yerlilik-göçmenlik çatışmasına bağlı güç odaklarının cumhurlaşma, çağdaşlaşma savaşçısı olma niyeti taşımadıkları Sivas şehrinde, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin/hükümetlerinin her konuda özendirici veya emredici çalışmalarının derhal sonuç vermesi beklenemezdi.
Bu durumlara rağmen, en uzaktaki ilçesi de dâhil, geniş bir alanda varlığını sürdürmeyi hazırlayan şartlar ve eğilimler nelerdir sorusunun cevabını, Sivas'ta yalnızca tek partili dönemin 25 yıllık yapılanmasını, bu yapılanmada, merkezin/merkezden beklentileri ve gerçekleşemeyenleri örnekler vererek göstermeye çalıştım.
